«Проблема счастья в творчестве зифы кадыровой»

Яшәү никадәр дәвам итә, бәхет төшенчәсе дә шулкадәр вакыт яшәячәк. Билгеле ки, ул үз сыйфатларын, формаларын, яшәү дәверләрендә үзгәртәчәк, ләкин асылларын югалтмаячак. Бәхет турында булган фикерләрен өлкән буын яшәеш нигезләреннән, тәҗрибәдән чыгып йөртсә, сабый бала бәхетне бөтенләй икенче төрле аңлый. Һавадагы көләч кояш та, бергә туп уйнаган иптәш тә, һәрчак яныңда булган әниең дә - бәхет чыганаклары.

Бәхет төшенчәсе һәм аның кеше тормышындагы роле турында язылган әсәрләр бик күп. Мәсәлән: Кол Галинең "Кыйссаи Йосыф", Габдрахман Әпсәләмовның "Ак чәчәкләр", Туфан Миңнуллинның "Әниләр һәм бәбиләр", Муса Җәлилнең "Ана бәйрәме", Фоат Садриевның "Бәхетсезләр бәхете" һәм Фәнис Яруллинның “Җилкәннәр җилдә сынала” һәм башкалар.

Зифа Кадырова татар әдәбиятына үзенең гадилеге, балаларга хас самимилеге, укучы күңеленең иң тирәнтен хисләрен дә тибрәндерерлек көче белән килеп керде. Аның әсәрләрен кулдан-кулга күчереп, атналар буена китапханәгә янә кайтканын көтеп, елый-елый укыдылар.

Хатын-кыз сабырлыгы, сынауларга дучар ителгән яралы язмышлар, шатлыгын да, газабын да үзенә сыендырган мәхәббәт – Зифа Кадырова әсәрләрендә әнә шул темалар чагыла. Зифа Кадырова әсәрләрендә чагылган иң төп мотивларның берсе – бәхет категориясе һәм аның чишелеше.

Әлеге хезмәтебезнең максаты итеп, Зифа Кадырова иҗатында бәхет темасын өйрәнүне алдык. Әлеге максатка ирешү юлында түбәндәге бурычлар калкып чыкты:

1. Зифа Кадырованың тормыш юлын һәм иҗатын карап үтү

2. «Бәхет» төшенчәсе турында терминологик аппарат туплау;

3. Зифа Кадырова әсәрләрендә бәхет темасының чагылышын тикшерү;

Тикшерү объекты: Татар әдәбиятында “бәхет” төшенчәсе һәм аның чишелеше.

Тикшерү предметы: Зифа Кадырова иҗатында бәхет проблемасының бирелеше.

Эзләнү методлары:

1. Табылган материалларны, матбугат басмаларын, матур әдәбиятны җентекләп тикшерү, өйрәнү.

2. Фәнни-эзләнү эшен язу рәвешендә, мәгълүматларны йомгаклау, анализлау.

Курс эшенең структурасы. Түбәндәге эш керештән, ике төп бүлектән, йомгактан һәм кулланылган әдәбият исемлегеннән тора. Курс эше татар теле укытучыларына, Югары һәм Урта белем талипларына, мәктәп укучыларына һәм татар теле белән кызыксынган, телне камилләштерергә, тирәнтен өйрәнергә тырышкан барлык кешеләргә кызыклы булачак.

“Тау битендә генә каенлык, җәй көне иртән торуга чәй эчәргә шуннан каен җиләге җыеп төшәбез. Ул урманы, буасы… Печәнлегебез дә гел чиялектән, җиләклектән тора. Хәтерлим әле, печән чапканда әнием җирдән сәнәк белән генә чокып, кәрәзле бал — шөпшә балы ала иде. Үземне белгәннән бирле иртә яздан чыгып китә, ничәмә-ничә тау бар, барысын да барлап кайта идем. Кайда умырзая чыккан, кайда кар суы җыелып ята — берсе дә калмый” – ди Зифа Кадырова.

Бишенче сыйныфтан соң ук җәйге каникулда ел саен колхозда сыерлар саудым. Миңа җиде яшь чагында әти белән әни аерылыштылар. Ике өй аша гына бер урамда яшәдек. Әти яшь хатын белән тора башлагач та гел аралаша идек. Гадения апа әти вафат булгач та әни янына килеп, хәл-әхвәл белеп йөрде. Югыйсә, көндәшләр булырга тиеш иде бит алар. Никадәр сабырлык, зирәк акыл булган бу ике авыл хатынында! Болар барысы да әсәрләремдә чагылмый калмады, әлбәттә», – дип искә ала. Зифа Әбделвәли кызы Кадырова.

Ахун авылында унынчы классны тәмамлагач, Учалыга музыка училищесына укырга керә. Тик озак та вакыт үтми, күңеле талпынган кыз, дөрес юлдан бармавын аңлап, музыка училищесын ташлап балалар бакчасына юллана, уңышлы гына эшли башлый.

Кызларның кайсы кая таралыша башлагач, мин дә комсомол юлламасы белән Чаллыга китеп бардым. Маляр булып та эшләдем, диспетчер булып та утырдым, кондуктор да булдым, - дип искә ала ул.

Заводта кыскартулар башлангач, эшсез калган чаклары да була. Хәзер дә ул – төзелештә, ирләр бригадасында бердәнбер хатын-кыз монтер, җир астыннан кабельләр суза. Ир-егетләр эшен башкаручы бу ханымның халык шулай егылып укырдай тормышчан, гыйбрәтле язмышлы әсәрләр иҗат итүе гаҗәп тә, серле дә кебек. Югары белем дә алмаган, яшьтән дә бернәрсә дә язмаган З. Кадырова кулына каләмне 48 яшендә генә ала.

Әсәрләренең сәнгатьчә эшләнешендәге төп үзенчәлекләреннән берсе –геройларының эчке дөньясын тулы ачып бирү. Рухи кичерешләрне автор тәэсирле итеп, төгәл сүзләр һәм образлар ярдәмендә чагылдыра.

“Иҗат — ул каты күңеллеләрнең күңелен эретергә тырышу”, — дигән күренекле шагыйрь Рәзил Вәлиев. Зифа Кадыйрованың әсәрләре күңелләрне эретеп кенә калмый, үткән тормыш юлыңа борылып карарга, уйланырга, кылган гамәлләргә нәтиҗә ясарга этәрә.

Йомгаклап шуны әйтергә кирәк, Зифа Кадырованы һич тә арттырмыйча бәхет җырчысы, дип атарга мөмкин. Аның элекке «сукбайлары», кайгы утында янучылары, газап-җәфа эчендә кешелеклелек сыйфатын, матурлык, мәхәббәт хисләрен саф саклый белгән якты романтика белән тулы геройлары да чынында бәхет эзләүчеләр, киләчәк яктыга ышанучы, өмет белән яшәүчеләр бит. Аларда халкыбызның иң нечкә күңелләре, бөтен милли үзенчәлекләре белән, психологик яктан гаять тирән мәгънәле итеп чагылып калган.

5. Зифа Кадырова: “Кешедә начарлык күрә белмим” URL:https://www.liv**ib.ru/author/728717-zifa-kadyrova

6. Зифа Кадыйрованың «Язмыш сынавы» повесте буенча куелган спектакльне ирләр дә елый-елый карады. “Шәһри Казан” URL:http://shahr**azan.ru/news/mәdәniyat/zifa-kadyiyrovanyi-yazmyish-syinavyi-poveste-buenc

7. Җәлилова Г. Зифа Кадыйрова: «Минем көчем – көчсезлегемдә». “Шәһри Казан”. URL:http://tatar-con**ess.org/yanalyklar/zifa-kadyyrova/

8. Иң популяр татар язучысы Зифа Кадырова: язучылар бөеклеккә омтылган әсәрләр иҗат итә, ә мин бөек нәрсәләр турында яза алмыйм инде. http://inte**at.tatar/madaniyat/i-populyar-tatar-yazuchysy-zifa-kadyyrova-yazuchylar-b-eklekk-omtylgan-s-rl-r-i-at-it-min-b-ek-n-rs-/

9. Нигъмәтҗан Э. Зифа Кадыйрова: “Изге гамәлләрнең нур булып кайтуына ышанам”. Электрон сылтама: URL:http://ya**rysh.ru/зифа-кадыйрова-изге-гамәлләрнең-ну/

10. Равил Һади. Дингә бер караш // Идель. – 2002. - №1.

11. Татар теленең аңлатмалы сүзлеге. – Казан: Матбугат йорты, 2005. – 848 б.

12. Урманче Ф. И. Татар мифологиясе: Энциклопедик сүзлек. Т. II. Казан: Мәгариф, 2009. – 360 б.

13. Хөснетдинов Р.М., Сәфәров Р.Т., Бәдертдинова Л.Ш. XXI гасыр фәне: Филология һәм сәнгать белеме мәсьәләләре. – 6 нчы чыгарылыш: Яшь галимнәр һәм аспирантларның Халыкара фәнни конференциясе материаллары (Казан, 18 май, 2012 ел) / Р.М.Хөснетдинов, Р.Т.Сәфәров, Л.Ш.Бәдертдинова. – Казан, 2012. – 292 б.

14. Хуснуллина З. Антропонимнарга нигезләнеп барлыкка килгән татар фамилияләре // Гасырлар авазы. – 2009. - №1. 59-63 б.